Hvað er RS veira?

RS-veiran tilheyrir hóp veira sem leggjast á öndunarfæri og valda þar sýkingum. Veiran veldur sýkingu í efri öndunarfærum (kvef), þessar sýkingar eru tiltölulega einkennalitlar og er algengast að sjá þær hjá fullorðnum og eldri börnum. En veiran getur einnig valdið sýkingum í neðri hluta öndunarfæranna s.s. lungnabólgu, berkjubólgu og barkabólgu. Þessar sýkingar eru alvarlegri og er algengast að sjá þær hjá ungum börnum en einnig geta aldraðir og þeir sem hafa undirliggjandi sjúkdóma fengið slæmar sýkingar.Algengast er að sýkingar verði á veturna og vorin og veldur veiran þá gjarnan faröldrum hjá ungum börnum. Algengast er að börn sýkist á aldrinum 6 vikna – 6 mánaða, en um 90% 2 ára bana hafa sýkst a.m.k. einu sinni af RS-veirunni. Þrátt fyrir að líkaminn myndi mótefni við sýkingu þá eru endursýkingar algengar í öllum aldurshópum.

Sjá einnig: 8 vikna gamall drengur lést eftir að faðir hans kyssti hann og smitaði af Herpes vírus

Hvernig smitast RS-veiran?

Algengast er að RS-veirurnar berist með snertismiti á milli einstaklinga og líða um 3–5 dagar frá því að einstakingur smitast og þar til einkenni koma fram. Í fyrstu sýkir veiran augu og nefkok og veldur kvefi en í alvarlegri tilfelllum berst veiran niður í berkjur og lungu og veldur þar sýkingu.

Hvernig má fyrirbyggja smit?

Til að reyna að fyrirbyggja smit er mikilvægt að brýna handþvott, því veiran getur lifað í nokkrar klukkustundir utan líkama. Mikilvægt að þeir sem hafa kvef þvoi sér reglulega um hendur til að koma í veg fyrir smit. Forðast skal að nota matarílát sem einhver annar hefur notað og ekki hafa verið þvegin s.s. glös og hnífapör. Leggja þarf áherslu á að nota einnota bréfþurrkur og henda þeim strax eftir notkun.Börn sem eru undir 6 mánaða aldri eiga ekki að vera innan um þá sem hafa kvefeinkenni og sama gildir um þá sem eru í áhættuhópum fyrir að sýkjast alvarlega.

Hver eru einkenni RS-veirusýkingar.

Einkenni sýkingar eru mjög mismunandi eftir aldri og ástandi þess sem sýkist og geta verið allt fá því að vera mild sýking í efri öndunarfærum sem einkennist að slími í nefi, í að vera alvarleg neðri öndunarfærasýking sem veldur öndunarerfiðleikum og súrefnisskorti.Þegar um ung börn er að ræða byrjar sýking í flestum tilfellum með aukinni slímmyndun í nefi og barnið fer að hnerra og í kjölfarið fær það hita 38-39 C og byrjar að hósta. Þessi einkennin koma tiltölulega hratt. Ef sýkingin berst niður í berkjur versna einkennin á næstu 2–3 dögum.

Andardráttur barnsins verður hraður og oft heyrist hvæs við öndun, barninu verður þungt um andardrátt og blámi getur sést vörum og fingrum, barnið nærist illa og sefur illa.

nefstíflur
hósti
hiti
hraður andardráttur
andþyngsli
öndunarerfiðleikar
blámi á vörum vegna súrefnisskorts
öndunarhvæs
geltandi hósti

Hverjir eru í mestri hættu að fá alvarlegar sýkingar?

ungabörn yngri en 3 mánaða
fyrirburar
börn með hjarta- og æðasjúkdóma
börn með lungnasjúkdóma
börn með sjúkdóma í ónæmiskerfi
gamalt fólk
einstaklingar með undirliggjandi sjúdóma

Sjá einnig: HPV-veiran og bólusetning gegn leghálskrabbameini

Hvernig greinir læknirinn sjúkdóminn?

Læknir skoðar sjúkling og ef einkenni sjúklings eru væg eru ekki gerðar neinar sérhæfðar rannsóknir til að staðfesta að um RS-veirusýkingu sé að ræða. Ef einkenni eru alvarlegri getur þurft að taka röntgenmynd. Ef grunur er um lungnabólgu og ef andþyngsli eða súrefnisskortur er til staðar er nauðsynlegt að leggja sjúkling inn á sjúkrahús. Til að staðfesta sjúkdóminn er hægt að taka sýni úr nefkoki.Ung börn og börn, sem hafa hjarta- og æðasjúkóma eða sjúkdóma tengda ónæmiskerfinu, eru í mestri hættu á að fá alvarlegar sýkingar og þurfa sjúkrahússinnlögn.

Hver er meðferðin?

Við vægar sýkingar er ekki þörf á meðferð og fer það fyrst og fremst eftir einkennum hvaða meðferð sjúklingar fá. Í sumum tilfelllum getur reynst nauðsynlegt að gefa berkjuvíkkandi lyf, svara sumir sjúklingar þeim vel og þau því oft reynd. Í öðrum tilfellum eru einkenni það slæm að leggja verður sjúkling inn á sjúkrahús, ekki er til nein sérhæfð meðferð heldur miðar meðferðin að því að hjálpa sjúklingi að komast yfir sjúkdómseinkenni og láta honum líða sem best og er það gert t.d. með súrefni, vökvagjöf og berkjuvíkkandi lyfjum.Í dag eru til mótefni sem hægt er að nota til að hindra sýkingar hjá þeim sem eru í mestri áhættu að fá alvarlegar sýkingar s.s. fyrirburar og ung börn með hjarta- og lungnasjúkdóma. Einnig er hægt að nota lyfið Ribavirin til meðhöndlunar í völdum tilfelllum. Enn er ekki til neitt bóluefni við RS-veirunni.

Batahorfur

Flest þeirra barna sem sýkjast af RS-veirunni ná bata á 15 dögum. Til eru rannsóknir sem tengja asthma við RS-veirusýkingu, en ekki er að fullu skýrt hvort RS-veirusýkingin geti valdið athma síðar á ævinni eða hvort þeir þættir sem valda asthma séu til staðar fyrir og auki líkur þessara barna á RS-sýkingum.

Algengustu fylgikvillar