Helsti munur á milli orkudrykkja og íþróttadrykkja er að íþróttadrykkir innihalda ekki bara „orku“ heldur líka sölt sem eiga að viðhalda vökvajafnvægi. Helstu innihaldsefni orkudrykkja eru einföld (og flókin) kolvetni (t.d. frúktósa og glúkósa), koffein, guarana, gingseng, maté, ginkgó, taurin og schisandra. Þessi efni eru yfirleitt eitt þriggja: Efni sem gefa orku eins og t.d. glúkósa, örvandi efni eins og t.d. koffein eða amínósýrur sem geta haft ýmis áhrif, t.d. á orkubúskap.
Hér á eftir er stutt umfjöllun um sum þessara efna
Koffein verkar örvandi á miðtaugakerfið. Það er þessi verkun sem flestir sækjast í við notkun koffeins, hvort sem það er í kaffi eða öðru formi. Aðrar verkanir koffeins eru til dæmis: Það örvar hjartslátt, virkar þvagræsandi á nýru og slakar á sléttum vöðvum eins og t.d. berkjum. Koffeininnihald í ýmsum drykkjum er töluvert og hér á eftir er tafla frá Hollustuvernd ríkisins um koffeininnihald nokkurra drykkja.
| Drykkur | Magn koffeins í dl af tilbúnum drykk |
Magn koffeins í einni neyslueiningu |
| Kaffi | 65 mg | 100 mg (í bolla 1,5 dl) |
| Te | 28 mg | 70 mg (í könnu 2,5 dl) |
| Kakó | 7 mg | 18 mg (í könnu 2,5 dl) |
| Kólagosdrykkur | 10 mg | 50 mg (í 1/2 lítra) |
| Orkudrykkur | 13-32 mg | 32-80 mg (í dós 2,5 dl) |
Eins og sjá má á þessari töflu er mjög mikið magn af koffeini í kaffi en það er vissulega mismikið eftir styrkleika og kaffitegund. Koffein er flokkað sem lyf og er leyfilegt hámarksmagn þess í drykkjarvörum 135 mg/l. Þannig að ef kæmi kaffi fram á sjónarsviðið í dag yrði það ekki leyft.
Sjá einnig: Þvagfærasýkingar hjá börnum
Koffein hefur áhrif á miðtaugakerfið og dregur úr þreytu og sleni. Einstaklingar eru mjög misnæmir fyrir koffeini en mikil neysla (um 1 g af koffeini) getur hins vegar valdið vanlíðan, óþægindum í maga, svefnleysi, krömpum, æsingi, hraðri öndun, uppköstum, hraðtakti hjarta og hjartsláttartruflunum svo eitthvað sé nefnt. Eitrunareinkenni af völdum koffeins eru hins vegar mjög fátíð og neysla á koffeini virðist ekki stuðla að krabbameini eða hjarta- og æðasjúkdómum. Talið er að banvænir skammtar fyrir fullorðna séu um 5-10 g. Faraldsfræðilegar rannsóknir hafa sýnt fram á að mikil kaffineysla á meðgöngu (meira en 6 bollar á dag) geti stuðlað að fósturláti og minni fæðingarþyngd nýbura. Hefur þar m.a. verið sýnt fram á að niðurbrotstími koffeins er mun lengri hjá ófrískum konum en öðrum einstaklingum.
Önnur efni sem innihalda koffein eru t.d. guarana og maté.
Guarana er þurrkað duft búið til úr krömdum plöntufræjum og inniheldur mikið koffein eða um 3-5% af þurrvikt, til samanburðar innihalda kaffibaunir um 1-2% af þurrvikt og telauf um 1-4% af þurrvikt. Guarana inniheldur önnur efni eins og theophyllin, theobrómín og tannín. Auka- og eiturverkanir eru svipaðar og af koffeini.
Maté hefur verið kallað „náttúrulegt“ koffein en það er unnið úr blöðum plöntunnar Ilex paraguariensis. Koffeininnihald er um 0,6% af þurrvikt. Önnur innihaldsefni eru t.d. theophyllin, theobrómín og tannín auk fleiri efna. Auka- og eiturverkanir eru álíka og fyrir koffein en einnig er aukin hætta á krabbameini í vélinda (tannín?), lifrarsjúkdómum og andkólínergum eituráhrifum vegna belladonna alkalóíða mengunar.
Sjá einnig: Hvernig verður heilsa barnanna okkar í framtíðinni?
Schisandra eru þurrkuð aldin plöntunnar Schisandra chinensis. Hefðbundin notkun er við hósta og öndunarfærasjúkdómum. Aukaverkanir eru ekki vel rannsakaðar og eru því lítið þekktar. Vegna áhrifa á ensímvirkni í bæði lifur og meltingarvegi er líklegt að schisandra geti milliverkað við ýmis lyf en það er ekki vitað enn.
Taurin (amínósýra) er sindurvari og verndar hjartavöðvann, hefur áhrif á jónagöng og flutning um himnur.
Hafa ber í huga!
Fólk sem er viðkvæmt fyrir koffeini ætti ekki að neyta orkudrykkja.
Orkudrykkir eru ekki ætlaðir börnum.
